Terapia behawioralna

Terapia behawioralna (stosowana analiza zachowania) przeznaczona jest przede wszystkim dla dzieci i młodzieży z autyzmem, niepełnosprawnością intelektualną i innymi problemami rozwojowymi. Należy do najlepiej zweryfikowanych empirycznie terapii pod względem swojej efektywności. Punkt ciężkości interwencji jest tu przeniesiony z leczenia na nauczanie. Polega zatem na kształtowaniu u dziecka jak największej ilości zachowań adaptacyjnych, które rozwiną jego niezależność i umożliwią mu efektywne funkcjonowanie w środowisku.
Opierając się początkowo na różnorodnych systemach podpowiedzi i wzmocnieniach pozytywnych, przybliżamy dziecko do docelowych form zachowania. W pierwszym etapie terapii wykorzystujemy najczęściej wzmocnienia pierwotne (ulubione jedzenie, napoje), z czasem wprowadzamy wzmocnienia wtórne (ulubione aktywności, przedmioty, przywileje, pochwały społeczne). Dzięki specjalnym procedurom wzmacniania różnicowego, powoli utrwalamy zachowania i wycofujemy się ze wzmocnień, otwierając drogę do generalizowania zachowania na inne środowiska i sytuacje.

Celem terapii behawioralnej jest:

• zwiększenie ilości zachowań, które są deficytowe – czyli takich,  które uważa się za normalne i pożądane u dziecka w pewnym wieku, a które u danego dziecka występują zbyt rzadko lub nie występują wcale – np. motywacja, naśladowanie, prawidłowa mowa, okazywanie uczuć, zabawa tematyczna, samoobsługa  itp.
• redukowanie zachowań niepożądanych np. zachowań destrukcyjnych, agresywnych i autoagresywnych, autostymulacyjnych, rytualistycznych, zakłócających naukę, nieprawidłowych reakcji emocjonalnych itp.
• generalizowanie i utrzymywanie efektów terapii w czasie polegające na pojawianiu się określonego zachowania w różnych środowiskach, w obecności różnych osób oraz rozszerzeniu się na zachowania pokrewne.

Często zdarza się, iż potencjał rozwojowy dziecka nie może być w pełni wykorzystany z uwagi na towarzyszące zachowania trudne i niepożądane. Dezorganizują one funkcjonowanie rodziny i dziecka, często powodują wykluczenie ze społeczności. U rodziców wywołują poczucie bezsilności i odrzucenia.
W przeciwieństwie do typowych założeń terapii behawioralnej ukierunkowanej na programy modyfikacji zachowań trudnych, w naszym Centrum kierujemy się Modelem Pozytywnego Wspierania Zachowań (PBS) tworząc programy wspierania zachowań dziecka. Model ten wykorzystuje metody stosowanej analizy zachowania (terapii behawioralnej) z wyłączeniem metod awersyjnych.

Model PBS  ten powstał w USA w latach 80’ XX wieku z myślą o niepełnosprawnych dzieciach i dorosłych prezentujących zachowania niepożądane stanowiące barierę ich przystosowania społecznego. Na początku wykorzystywany był głównie w szkołach specjalnych, ośrodkach i innych specjalistycznych placówkach. Od lat ‘90 XX w. PBS znajduje zastosowanie w pracy ze wszystkimi dziećmi będąc podstawą efektywnej edukacji na każdym jej etapie.

PBS to nie tylko model tworzenia efektywnych interwencji i programów dla osób, które przejawiają zachowania niepożądane, ale także filozofia pracy z osobami niepełnosprawnymi. Interwencje realizowane według modelu PBS mają zminimalizować zachowania problemowe osoby, które stanowią barierę do jej integracji społecznej, a przede wszystkim mają na celu podniesienie jakości życia tej osoby.

Model Pozytywnego Wspierania Zachowań kładzie nacisk na:

• metody proaktywne (tj. zapobieganie problemom, a używanie konsekwencji w odpowiedzi na zaistniały już problem)
• indywidualne podejście, branie pod uwagę potrzeb osoby oraz okoliczności towarzyszących jej zachowaniom
• szanowanie prawa osoby do dokonywania wyborów i do integracji
• tworzenie uniwersalnych planów postępowania, które sprawdzają się w codziennym życiu w domu, placówce edukacyjnej i środowisku.